1. Dấu ấn lịch sử và nguồn gốc thiêng liêng của onsen
Tại xứ sở hoa anh đào, onsen (温泉) – tiếng Nhật có nghĩa là “suối nước nóng” – không chỉ đơn thuần là một hình thức thư giãn, mà còn gắn liền với lịch sử ngàn năm và tâm hồn người Nhật. Quốc gia này nằm trên “Vành đai núi lửa” Thái Bình Dương, sở hữu hàng chục nghìn mạch nước ngầm giàu khoáng chất, liên tục phun trào mang theo dòng nước ấm áp, nâng niu cơ thể và tinh thần con người.
1.1. Từ thời nguyên thủy đến những ghi chép cổ
Dấu vết thời Jōmon (10.000 TCN – 300 TCN): Người tiền sử ở Nhật Bản sớm phát hiện công dụng thiên nhiên quý giá của suối nước nóng – vừa là nguồn nước ấm, vừa là liệu pháp chữa lành cơ thể.
Ghi chép trong “Kojiki” và “Nihon Shoki” (thế kỷ 8): Những trang tài liệu cổ cho thấy tục ngâm mình trong suối khoáng đã được trân trọng, xem như một nghi thức gột rửa bụi trần, thanh tẩy tâm hồn.
1.2. Thời kỳ Heian đến Edo: Văn hóa trị liệu và giao lưu cộng đồng
Thời Heian (794–1185): Giới quý tộc và hoàng tộc đã coi onsen như một thú vui tao nhã, biểu tượng của sự sang trọng và đẳng cấp.
Thời Edo (1603–1868): Onsen dần phổ biến hơn cho mọi tầng lớp. Xung quanh những mạch nước nóng, hàng loạt ryokan (lữ quán truyền thống) mọc lên. Người dân đến để tận hưởng hơi ấm khoáng mịn, chia sẻ câu chuyện thường ngày, gắn kết cộng đồng.
1.3. Thời kỳ Minh Trị và hiện đại: Bước đà hội nhập quốc tế
Cuộc Minh Trị Duy Tân (1868) mở ra kỷ nguyên giao thoa văn hóa, kéo theo các tuyến đường sắt phát triển rộng rãi, giúp người dân trong nước và du khách quốc tế dễ dàng lui tới những vùng onsen nổi tiếng như Arima Onsen, Dōgo Onsen, Kusatsu Onsen, Beppu Onsen… Nét đẹp và sự diệu kỳ của onsen trở thành điểm nhấn trong hành trình khám phá Nhật Bản.
2. Dưới góc nhìn văn hóa: Onsen là “linh hồn” người Nhật
2.1. Nghi lễ, quy tắc và triết lý
Tắm onsen không chỉ là “ngâm mình trong nước nóng”. Đằng sau đó là cả một triết lý sống đề cao sự sạch sẽ, tĩnh lặng và khiêm nhường:
Làm sạch cơ thể trước khi vào bồn: Hãy tắm sơ bộ (kakeyu) bằng vòi sen, xà phòng, gội đầu… nhằm giữ cho bồn onsen luôn tinh khiết.
Giữ trật tự và không mặc đồ bơi: Đa phần onsen truyền thống yêu cầu cởi bỏ trang phục, đảm bảo sự tự nhiên và tôn trọng không gian xung quanh.
Ý thức cộng đồng: Onsen có thể tách riêng nam – nữ hoặc có những khu ngâm chung, song ở bất kỳ không gian nào, mọi người đều duy trì ý tứ, trật tự.
2.2. Sức khỏe và tâm hồn
Nước suối khoáng giàu các nguyên tố như natri, canxi, magie, lưu huỳnh… không chỉ giúp kháng viêm, giảm đau cơ khớp, kích thích tuần hoàn mà còn hỗ trợ chăm sóc da, cải thiện giấc ngủ. Người Nhật tin rằng tắm onsen thường xuyên là cách “làm mới” cơ thể và tinh thần – một bí quyết trường thọ và an yên.
3. Con số biết nói: Sự phát triển mạnh mẽ của ngành onsen
3.1. Tại Nhật Bản
Số lượng onsen: Theo số liệu từ các hiệp hội và cơ quan du lịch Nhật Bản, hiện có hơn 3.000 khu vực onsen được công nhận chính thức, trải dài khắp 47 tỉnh/thành.
Số lượt ghé thăm: Năm 2019 (trước đại dịch), Nhật Bản ghi nhận khoảng 130 triệu lượt tắm onsen nội địa lẫn quốc tế. Trong đó, du khách nước ngoài chiếm tỷ lệ ngày càng cao, đặc biệt đến từ các quốc gia châu Á.
Mức tăng trưởng: Trong giai đoạn 2010–2019, số lượng du khách quốc tế trải nghiệm onsen tăng bình quân khoảng 10–12%/năm, kéo theo sự ra đời của nhiều khu nghỉ dưỡng tích hợp nhà hàng, spa, công viên giải trí onsen…
3.2. Tại Việt Nam
Số lượng suối khoáng tự nhiên: Việt Nam sở hữu tài nguyên suối khoáng khá phong phú, với hơn 300 điểm có suối khoáng nóng tự nhiên phân bố từ Bắc đến Nam. Tuy nhiên, số lượng khu du lịch onsen bài bản theo phong cách Nhật Bản vẫn còn hạn chế.
Số khu nghỉ dưỡng onsen quy mô lớn: Hiện tại, có thể kể đến khoảng 10–15 dự án onsen được đầu tư nghiêm túc và vận hành theo quy chuẩn Nhật, tập trung ở các khu vực nổi tiếng về du lịch như Quảng Ninh, Nha Trang, Đà Nẵng, Phú Quốc…
Dự báo tương lai: Nhiều chuyên gia dự báo số dự án onsen tại Việt Nam sẽ tăng gấp 2–3 lần trong vòng 5–10 năm tới, nhất là khi nhu cầu du lịch nghỉ dưỡng kết hợp chăm sóc sức khỏe (wellness tourism) đang bùng nổ. Xu hướng này được thúc đẩy bởi cả du khách trong nước lẫn quốc tế, khi họ tìm kiếm trải nghiệm spa thư thái, mới lạ và mang “hương vị” văn hóa Nhật Bản.
4.“Trào lưu” và “xu hướng” tắm onsen thời hiện đại
4.1. Du lịch onsen bùng nổ và thay đổi diện mạo
Công viên onsen – “All-in-one” resort: Thay vì chỉ tập trung vào bồn tắm khoáng, các khu onsen ngày nay phát triển thành quần thể dịch vụ phức hợp: công viên nước, spa, xông hơi, ẩm thực, khu vui chơi, mua sắm… Tất cả gói gọn trong một trải nghiệm nghỉ dưỡng.
Onsen trị liệu và y học tái tạo: Nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao sức khỏe, một số khu onsen đưa ra liệu trình trị liệu chuyên sâu, kết hợp cùng y học cổ truyền hoặc thiết bị công nghệ cao, hướng tới nhóm khách trung niên, người mắc bệnh xương khớp, da liễu…
4.2. Tinh hoa Nhật Bản “xuất ngoại”
Lan tỏa phong cách onsen ra thế giới: Các quốc gia châu Á (Việt Nam, Thái Lan, Hàn Quốc…) cùng nhiều nơi ở châu Âu, Bắc Mỹ… bắt đầu đón nhận làn sóng đầu tư xây dựng khu suối khoáng, mô phỏng phong cách kiến trúc, quy tắc tắm và cả trải nghiệm ẩm thực Nhật Bản.
Bảo tồn và nâng tầm di sản: Tại quê hương của onsen, chính phủ Nhật Bản kết hợp cùng các địa phương tiếp tục tôn vinh giá trị truyền thống, đồng thời làm mới sản phẩm du lịch để onsen luôn là “linh hồn” thu hút hàng chục triệu du khách mỗi năm.
5. Ý nghĩa và tương lai của onsen
Giữ gìn bản sắc văn hóa: Tắm onsen là một phần không thể tách rời của lối sống và tư duy Nhật Bản, phản ánh sự tôn trọng thiên nhiên, trân quý sức khỏe và đề cao tinh thần cộng đồng.
Động lực phát triển kinh tế du lịch: Ngành công nghiệp onsen tạo ra hàng loạt công việc trong lĩnh vực khách sạn, nhà hàng, dịch vụ, giải trí, góp phần hồi sinh những địa phương vùng núi hoặc ngoại ô kém phát triển.
Xu hướng nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe (Wellness Tourism): Hành trình du lịch kết hợp trị liệu, spa, nghỉ dưỡng cao cấp đang trở thành một trào lưu không thể thiếu. Bên cạnh việc du lịch tham quan, du khách ngày càng ưu tiên “làm mới” cơ thể và tinh thần – một trong những giá trị cốt lõi của văn hóa onsen.
Tiềm năng phát triển tại Việt Nam: Trong bối cảnh du lịch nội địa phục hồi và du lịch quốc tế ngày càng sôi động, mô hình onsen phong cách Nhật hứa hẹn bùng nổ. Không chỉ nâng tầm trải nghiệm cho khách hàng, các dự án onsen còn góp phần nâng cao giá trị du lịch và tạo ra dấu ấn riêng biệt trên bản đồ nghỉ dưỡng Việt Nam.
Onsen không còn là câu chuyện riêng của nước Nhật, mà đã, đang và sẽ tiếp tục vươn xa ra toàn cầu, trở thành một biểu tượng của sự thư thái, hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Hơi ấm và những khoáng chất thần kỳ của onsen tựa như dòng chảy bất tận, vỗ về cơ thể và tâm hồn bao thế hệ.
Ở mỗi thời điểm lịch sử, tắm onsen luôn được “làm mới” để bắt kịp xu hướng, nhưng vẫn gìn giữ vẹn nguyên nét đẹp tinh túy – đó chính là cốt lõi giúp onsen trở thành trải nghiệm nghỉ dưỡng đẳng cấp, nâng niu sức khỏe và tiếp thêm năng lượng sống cho mọi người.
Các thống kê và số liệu nêu trong bài được tham khảo từ:
- Các báo cáo của Hiệp hội Onsen Nhật Bản (Japan Onsen Association).
- Cơ quan Du lịch Nhật Bản (JNTO).
- Các thông tin về suối khoáng tại Việt Nam được tổng hợp từ các báo cáo địa chất, tạp chí du lịch và các dự án onsen đang triển khai.